32. Festiwal Kultury Żydowskiej na Kazimierzu w Krakowie | Powietrze | Ruah
Trzy poprzednie edycje FKŻ oraz Prolog do 30. FKŻ dedykowane były trzem żywiołom: ziemi, ogniowi i wodzie; tegoroczna – dedykowana powietrzu – zamknęła ten żywiołowy cykl. Punktem odniesienia było hebrajskie słowo RUAH, które dosłownie znaczy powietrze, ale też ma inne znaczenia, które stały się inspiracją dla tegorocznego programu Festiwalu Kultury Żydowskiej w Krakowie. Tak pisze o nich Janusz Makuch, założyciel i dyrektor FKŻ:
Ruah pojawia się w Tanachu blisko 400 razy. Jego trzy podstawowe znaczenia, to:
Duch (Boży) – Ruah Elochim (Ks. Sdz. 6:34, 1 Ks. Sam. 16:14, 1Ks.Krl. 18:12)
Oddech, ożywcze tchnienie (Ks. Ezechiela 37; 5, Hiob 12;10 )
Wiatr, powiew (Ex. 10;13 Ks. Liczb 11;31)
Szukając tzw. „elementu spójnego”, który zawiera w sobie te trzy podstawowe znaczenia i który jako żydowski „znak” jest czytelny dla (niemal) wszystkich, znajdujemy oto instrument, który za sprawą świadomości oddechu wyraża obecność Ruah Elochim, zaś za sprawą powietrza dochodzi i przenika w najodleglejsze zakątki ludzkiej duszy i jego świata. Tym słowem / obrazem / instrumentem jest szofar.
Szofar jest jedynym, biblijnym instrumentem zachowanym i używanym po dziś dzień, szczególnie podczas uroczystości religijnych, choć nie służy wyłącznie celom liturgicznym. Przykładowo – jego dźwięk przestrzegał przed zbliżającym się niebezpieczeństwem, zapowiadał początek, jak i koniec wojny…
Szofar rozbrzmiewa przez cały miesiąc Elul, poprzedzający rozpoczęcie w miesiącu Tiszri żydowskiego, nowego roku ( Rosh HaShana ).
Szofar rozlega(ł) się, kiedy nadchodzi czas Szabatu.
Szofar przypomina nam, że początkowy podmuch powietrza zainspirował (i wciąż inspiruje – pobudza do życia) człowieka, kiedy ten został stworzony.
Szofar przypomina płacz człowieka pogrążonego w (stanie) niewoli (po zburzeniu Świątyni), a jednocześnie zapowiadając nadejście Szabatu, obwieszcza nadchodzącą wolność.
Szofar w rękach proroka Eljasza poprzedzi nadejście Mesjasza. Jego głos rozlegnie się ze szczytu Góry Oliwnej uprzedzając Sąd Ostateczny.
Szofar rozbrzmiewa w Kazimierzu, na ulicy Szerokiej, na samym początku festiwalowego koncertu, w pobliżu trzech synagog, cmentarza Remuh, wielotysięcznego tłumu i niezliczonych knajp pseudo-żydowskich.
32. edycja Festiwalu Kultury Żydowskiej na krakowskim Kazimierzu odbyła się dokładnie 35 lat od pierwszej edycji FKŻ w roku 1988.
Od 2019 roku sercem Festiwalu Kultury Żydowskiej jest Namiot FKŻ, a w zasadzie przykryty dachem plac na skrzyżowaniu ulicy Józefa z ulicą Wąską. To tam odbywa się zdecydowana większość wydarzeń FKŻ: od wykładów, spotkań i warsztatów po wydarzenia muzyczne, audycje radiowe itp. Tam też działa Cheder 2.0, czyli klub festiwalowy.
Drugim mocno kojarzonym z FKŻ miejscem jest synagoga Tempel, która na czas festiwalu zamieniała się od lat w salę koncertową. Niestety, z powodu konieczności przygotowania synagogi do kompleksowego remontu, nie mogliśmy Was tam zaprosić w tym roku, a festiwalowe koncerty odbywały się w gościnnych progach Muzeum Inżynierii i Techniki – również na krakowskim Kazimierzu!
Nową lokalizacją dla FKŻ była również synagoga Wysoka, w której podziemiach urządziliśmy festiwalowe kino, a na 1. piętrze odbywały się warsztaty i performance. Tradycyjnie już gościliśmy w Hevre, Alchemii, w mieszkaniu rodziny Bosaków oraz podczas spacerów i zwiedzań – w wielu zakątkach Kazimierza, Podgórza i Starego Miasta.
Po trzech latach pandemicznej nieobecności, powróciliśmy również na ulicę Szeroką z naszym kulturowym koncertem Szalom na Szerokiej.
Specjalnie na ten koncert zaprosiliśmy czołówkę izraelskich muzyków: Liraz, występującą z artystkami z Iranu; świętujący swoje 20-lecie zespół Boom Pam, zaprosili na scenę Netę Elkayam, Kutimana i Shaia Tsabari. Oprócz nich wystąpili również artyści, którzy wcześniej koncertowali w Muzeum Inżynierii i Techniki: Piyut Ensemble, Michael Winograd & The Honorable Mentshn z Joshem Dolginem oraz Orkiestra Klezmerska Teatru Sejneńskiego z Frankiem Londonem i Lorinem Sklambergiem. 6-godzinny koncert tradycyjnie zakończył się koncertem w wykonaniu All Stars Festival Orchestra. Koncert prowadzila Alicja Popiel z TVP Kraków, Janusz Makuch oraz debiutująca na festiwalowej scenie Ula Nowak.
